ZER DA KALITATEZKO EUSKARA?

Asko hitz egin eta idatzi da kalitateaz, baina argi dago, oso ikuspegi desberdinak ditugula kalitatearen inguruan. Zalantzarik gabe hauxe da argitu beharreko lehen puntua: zeri esaten diogu kalitatezko hizkuntza? Zer da kalitatezko euskara ? kalitateaz ari garenean, ez gara arau gramatikalez soilik ari.Orduan zeri deitzen diogu kalitatea? Saia gaitezen bada, kalitatezko hizkuntza definitzen: kalitatezko euskara da, mendez-mende hizkuntzaren egiturari jarraituz, eta usadioak, hiztunek eta hizkuntza erakundeek osatu duten hizkuntz ondare osoa aintzat harturik (euskara batua, euskalkiak, hizkera bereziak, historikoak...), hiztun-elkarteari egunez egun sortzen zaizkion komunikazio beharrei jarrera beregain, ireki eta malgu batetik erantzuten diena eta hiztun bakoitzak egoera komunikatibo bakoitzean dituen behar linguistikoak asetzen dituena.

..

HIZKUNTZ EREDUEN ERREFORMARI BURUZ

Europako Erreferentzia marko bateratuan definituta daude konpetentziak eta mailaketa eginda dago.Markoaren mailak A1etik C2ra doaz.A maila oinarrizko erabiltzailea litzateke eta bertan A1 (hasierakoa) eta A2 ( tartekoa) egongo lirateke, B maila, berriz, erabiltzaile independienteaz ari da. Bertan B1 (atalasea) eta B2 (aurreratua) bereiztuko genituzke eta azkenik C maila, erabiltzaile gaituarena egongo litzateke;C1 (gaitasun operatibo eraginkorra) eta C2 ( menderatze-maila).
Hizkuntzen porfolio Europarra hizkuntzen ikaskuntza bultzatzeko eta laguntzeko egina dago.

ETORKINAK ETA HIZKUNTZA INTEGRAZIOA

Azken urteotan, gero eta etorkin gehiago ditugu gure eskoletan eta urtez urte areagotzen joango direla iragartzen dute ikerketa guztiek. Angeles Iztuetak, ikasturte bakoitzean haur etorkinak %40 igoko direla aurrikusten du eta 2010. urtean 72000 izan litezkeela.Datu hauekin kontuan izan behar da errealitate hau ezin daitekeela alde batera utzi eta gai honen inguruan hausnarketa sakona eta erabakiak hartu beharko direla.
Asko dira dauzkagun galderak. Zer da hizkuntza-integrazioa? Posible da integratzea harrera gizartearen hizkuntza batere ondo jakin gabe? Gure artean, hizkuntza bat (gaztelera Hegoaldean) jakitea nahikoa da “integrazioa” lortzeko? Zer eskatu ahal diegu etorkinei euskarari dagokionean? Gaiak gogoeta lasaia merezi du, zalantzarik gabe. Baina zer gertatzen da hizkuntzak bi direnean eta ez bat? Halakoxea baita Euskal Herriko egoera.
Neure iritziz, etorkinen erabateko integrazioa izateko, Euskal Herriko bi hizkuntzak jakin eta erabili behar dira. Bietako bat ez dakienak (eta argi dago euskara izango dela gehienetan jakingo ez dena), herri honetako aberastasun kulturalaren zati handi batean ez du sarbiderik izango.

IDAZMEN EGOKIA GARATU BEHAR DUGU ESKOLETAN

Eskolak idazmen egokia garatu behar du berau tresna- jakituria garrantzitsuenetariko bat baita, bai ikaskuntza prozesurako baita bizitza heldurako ere.
Hizkuntza eta literaturaren arloa da idatzizko adierazpenaren irakaskuntzaz diharduena bere edukiak komunikazio gaitasunera orientatuz eta honek gauzak idatziz egoki adierazten bilatzen du. Dena dela, akats bat izaten da sarri askotan pentsatzea hori irakastea Hizkuntzaren arloko irakasleen erantzunkizuna dela guztiz, hizkuntza idatziak, protagonismo handia baitu beste arlo batzuetan ere. Horrela bada, ez da zuzena pentsatzea beste arloetako irakasleek ez dutela inongo erantzunkizunik.

Ongi idaztea

Baina zer da ongi idaztea? Testu bat onuragarria dela esaten dugu zuzen idatzita egoteaz gainera, ondo kohesionatuta dagoenean, koherentea denean eta egoki erantzuten dionean arau komunikatiboei; hau da, zuzentasuna, koherentzia, kohesioa eta egokitasuna dituenean.

Testu bat zuzena dela esateko, arau ortografikoak bete behar ditu, hitzak ongi eman eta eraikuntza sintaktikoaren arauak bete behar ditu.
Testu batek kohesioa ere izan behar du eta honek ideiak eta esaldiak hariltzearekin du zerikusia, testu zatiek elkarren artean lotuz eta batasun bat emanez testuari.
Bestalde, Testua ongi ulertu nahi bada , testuaren esanahia ere ulertu beharko da. Eta hori, besteak beste ideien antolamenduen baitan eta ideia horiek errealitatearen aurkakoak ez izatearen baitan dago. Honi koherentzia deitzen zaio.
Azkenik, eta Testua ondo idatzita dagoela esateko, egokitasunari begiratu behar zaio. Testua egokia izando da komunikazio ekintzaren berezitasun sozialekin, hau da, solaskidea, lekua, helburua, unea.. bat datozenean.

Baina, testu onak egitea ez la lan erreza. Ikasleek, trebeenak badira ere, akatsekin idazten dute. Hortaz, idazmena luzaro landu beharreko kontua da. Eta eskolak horretan badauka zeresanik. Beronek, erabili, sustatu eta hobetu beharreko kontu bat da idazte prozesua.

Prozesu baten irakaskuntza

Testu bat ondo idazteko honako pauso hauek eman beharko lirateke:
Testuari dagokion komunikazio egoera aztertu
Idazlana planifikatu
Helburuak ezarri; asmoa, edukiak…
Lehenengo edukiaz pentsatu eta gero forma eman
Zirriborroak egin
Egindakoaren errebisatzea
Behin betiko bertsioa egin

EUSKARA BATUA ETA EUSKALKIAK

Euskara batua, eredu literario eta idatzia den neurrian, hizkuntzaren irakaskuntzara, hezkuntza osora eta komunikabideen idatzizko nola ahozko ihardunetara aplikatu behar izan da. Jakina, euskarak berez defentsa kaskarra dauka letra idatziaren zurrunbilo honen kontra, normalizazio ezaren ezaugarrien arteko bat, hain zuzen ere, gizarteak orobat onartzen duen mintzaera tipifikatu eta estandarizatua ez izatea baita.
Euskara batua, sortzez eta helburuz, idaztekoa da, eta euskalkiak idatziak izan badira ere, kanale espontaneoetatik iraunbidea izan duten ahozko mintzaerak. Halabaina, nork bere hesparrua betetzen duen eran, gezurrezkoa da euskara batua / euskalkiak kontrajartze hori. Batetik, hizkuntza inoiz normalizatuko balitz, euskara batua euskalki ofizial eta estandarra bihurtuko litzateke besterik gabe, gainerakoen izatea ukatu gabe noski. Eta bestetik, normalizazioak berak eskatuko lioke euskara batuari ahozko mintzaera (hots, euskalki) bihurtzeko moldaketa.

IRAKURZALETASUNA BULTZATU BEHAR DA

. Ikasleek irakurtzea gehiegi atsegin ez dutela ikusita hau bultzatzeko planak eta estrategiak bilatu beharko ditugu.
Gauza jakina da, irakurletasuna bultzatzeko orduan familiak berebiziko garrantzia duela, beharrezkoa baita gurasoek etxean seme-alabei istorioak kontatu eta irakurtzea. Bestela, zaila izango da ume bat irakurle izatea, etxean libururik ikusten ez badu. Halere, familiaz gain, eskolek eta irakasteek ere oso paper garrantzitsua betetzen dute. Horretarako, funtsezkoa da eskoletan liburutegi onak izatea eta irakaslearen inplikazioa.
Gaur egun, askotxo dira irakurketa bultzatzeari benetan garrantzia ematen dioten irakasleak eta irakurzaletasunaren alde apostu handia egiten dutenak.

·EUSKALDUNTZEAREN INGURUAN

Ikasle guztiak euskaldundu? Nola? Euskara eta gaztelaniaren egoera ez denean gaur egun berdina nahiz eta 2007. urtean egon. Bi hizkuntzei estatus juridiko bera aitortu behar zaie. Ofizialtasunak helburu berdintzailea izan beharko luke, halere, ofizialtasunak sortzen dituen hezkuntza eraginak ez dira agortzen geure hizkuntza kurrikulumean integratzearekin. Hau ez da nahikoa, ez horixe.

Hizkuntzaren normalkuntzak izan beharko luke irakaskuntza sistemaren berezko hizkuntza, bai irakats hizkuntza bezala, baita gainerako iharduetarako ere. Gaur egun, oraindik ere, A, B eta D ereduak ditugu geure eskoletan eta D eredua dugu oraindik normalkuntzari hurbiltzen zaion bakarra.

AHOZKO HIZKERAREN ERABILERAZ

Irakasleek ere, ba dute zer esanik noski arazo honetan. Euskara ikasi nahi duenak, eskolako haur erdaldunak ez du hobeki ulertuko polikiegi eta zehatz-mehatz idatzita dagoen bezala errepikatzen bazaizkio esaldi guztiak, eta gainera hizkera oker eta desbideratuak ikasiko ditu. Azkenerako, euskaraz orain arte sekula entzun ez den hotz-kateatze era berria ari zaigu sortzen.
Gaur egun, haur ikastolaratu guztiek aho batez diote "ez da joan", "ezta joan" ohizkoaren ordez. Idatziaren poderioz, euskaldun berriek "etorriz gero" (sic), "etorri (e)zkero" arruntaren lekuan. Gero eta galtzenago dira "enoa", "enabil" eta kidekoak; gero eta normalago, berriz, "ezait", "ezarete". Maizegi entzuten da "zeresan du?", erdal -r- leun bakar hortaz. Gure gurasoen hizkerak derrigorrezkoak zeuzkan "umia", "baserriya", "emengua" ez ditugu ia entzuten jadanik. Era honetara, hitzak bakarka ahozkatzen dituzte euskaldun inperfekto guztiok, berez ahozkoari dagokion etengabeko kateatze jarraitua erabat suntsituz.Eskoletan, ikastoletan eta euskaltegietan hizkuntza irakasteko metodoak moldatu eta egokitu beharra dago, ikasleak ahozko hizkeraz era automatiko eta espontaneoaz jabe daitezen

EUSKALTZAINDIAREN AZKEN ARAUAK

Denok izaten ditugu sarritan zalantzak Euskaltzaindiak arauei dagokienez hartutako erabakien inguruan.
Gaur bertan, irakurri dut Euskaltzaindiaren azken arauak RSS bidez jasotzeko aukera badagoela. Karrajuak lortu du. Feed 43 zerbitzuaren bitartez, Euskaltzaindiaren arauen berri izan dezakegu RSS-Jarioak irakurtzen dituen edozein tresna erabiliz. Karrajua blogean azaltzen da prozedura guztia.

AHOZKOTASUNA GUTXI LANTZEN DA

Ahozkotasuna oso gutxi lantzen da DBH-n eta hau ere komunikazio egoera bat da .Berau, funtzionala da eta funtzionaltasuna landu nahi bada , ahozkoatsun testuen inguruan lan asko egiteke dago oraindik. Honen metodologian zer aldatu asko dago, baita, testuak lantzerakoan eman behar zaion lekua ere.

Hizkuntza bat erabiliz ikasten da eta hau dugu hain zuzen ere erarik hoberena hizkuntza bat ikasteko. Gainera erabiltzen ez denak motibazioan ere eragin negatiboa du. Beraz, ahozkotasuna lantzea hizkuntza bera indartzea da

Ondorioz, esan daiteke lan ugari dugula oraindik DBHn aritzen garenok.
Baina horretarako ezizbestekoa da plan bat ezartzea eta irakasle guztion partehartzea hizkuntza kurrikulum arlo guztietako kontua baita eta ez hizkuntza eta literatura arloan dauden irakasleena soilik. Denon partehartzea bultzatu behar dugu.

HIZKUNTZA IKUSPEGI DISKURTSIBOTIK LANDU BEHAR DA

Gaur egun, DBHn hizkuntzak lantzerakoan ikuspegi gramatikalista da nagusi; esaldia hartzen da unitate gisa eta ez da lantzen egoera komunikatibo jakin bati lotutako testu oso legez. Esaldi horren barnean modu soltean irakasten da aditza, deklinabidea…..Eta halere, esaldiak egiten ere ez dakite. Ez dituzte esaldi zuzenak egiten.

Hizkuntzak lantzeko biderik onena eta funtzionalena gelako jarduna testu generoetan oinarritzea da dudarik gabe, hau da ikuspegi diskurtsibotik.Horrela bada, hizkuntzaren kanpoko faktoreak, intentzionalitateak, igorlearen eta hartzailearen ezaugarriek, komunikazio egoerak, azken finean, hartuko du garrantzia.

Hitzek eta perpausek ere komunikazio parte dira baina ez dute komunikazio osoa ematen. Hori lortzeko, hitz eta perpausez gain gertatzen den idea edo gaien unitatea den Testua behar da. Izan ere, errealitatean, komunikazio egoerako gertaerak eta baita berbaldiak ere testuak dira eta ez perpausak.

IKASTETXEEN EGITEKOA IDATZIZKO ADIERAZPENARI DAGOKIONEAN

Idatzizko komunikazioaren gaitasuna oso garrantzitsua da eta honek ikastetxe mailako tratamendu bat eskatzen du erabakiak eta konprosioak hartuz.
Ikastetxearen jarrera ona ezinbestekoa da eta honako bide hau proposatzen da lan egiteko:
• Ikastetxearen helburua kalitatezko idazketa lantzea izatea
• Eskolak sortzen dituen testu guztiak eredugarri izatea.
• Irakasleek nork bere burua janzteko konpromisoa hartzea.
Braz, ikastetxeek eta irakasleek badute eginkizuna idatzizko adierazpen irakaskuntzan.

HIZKUNTZ EREDUAK EZTABAIDAIGAI

Azkenaldi honetan hizkuntz ereduak aztergai eta eztabaidaigai ditugu gure artean. Duela gutxi, Eusko Legebiltzarrak, 80ko hamarkadaz gero indarrean dauden hizkuntza-ereduak direla-eta, bi hizkuntza ofizialetan maila guztietako konpetentziak bermatuko dituen eredu berri baten azterketari ekiteko eta ahalik eta arinen irakaskuntzako legedia berritzeko eskatu dio Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa sailari. Legebiltzarrean emandako eztabaidan, lehenago euskal gizartean ezagunak diren hainbat iritzi zein jarrera antzeman eta entzun izan ditugu, besteak beste, ereduen sistemak porrot egin duela, helburuak lortzeko ezgauza dela, eskola euskalduntzeko nahikoa ez dela eta abar luzea.
Erramun Osak honen inguruko hausnarketa eta gogoeta egin du. Nik uste dut, pena merezi duela irakurtzea.